بسم الله الرحمن الرحیم
تمام جهان هستی فقط فعل خداوند یکتاست و تمام حرکت ها، افعال و تأثیرها به ذات مقدّس حق تعالی منتهی میشود.
* لا مُؤثّرَ فِی الوُجُودّ إلّا اللهُ؛ هیچ موجودی جز خداوند متعال تأثیر مستقل ندارد.
* لا حول و لا قوه الا بالله؛ هیچ حول و قوّه‌ای نیست مگر از جانب خدا.
امام صادق علیه السلام فرمودند:
أَبَى اللَّهُ أَنْ یُجْرِیَ الْأَشْیَاءَ إِلَّا بِأَسْبَابٍ؛ خدا خواسته است که همة کارها از طریق اسباب آن جاری گردد.[۱]
بیشترین انحراف ها و گرفتاری های انسان شرک در توحید عبادی و افعالی است؛ زیرا کسانی که اعتقاد به یگانگی خداوند متعال دارند، اکثراً در اطاعت و عبادت گرفتار شرک خفی هستند؛ چون مطیع هوای نفس میشوند و در حقیقت بندگی غیر خدا می کنند و درافعال نیز دیگران را مستقل می دانند.
* یا أَیُّهَا النَّاسُ اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ هَلْ مِنْ خالِقٍ غَیْرُ اللَّهِ یَرْزُقُکُمْ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ فَأَنَّى تُؤْفَکُونَ؛
ای مردم، یاد آرید که چه نعمتهایی خداوند به شما عطا فرموده. آیا جز خدا آفریننده دیگری هست که شما را از آسمان و زمین روزی دهد؟! هیچ خدایی جز او نیست. پس چگونه به باطل منحرف میشوید. «فاطر: ۳»
توحید انقطاع از دیگران است؛ یعنی عالم یک صاحب دارد، یک مالک دارد و آن خداست.
* إِنِ الْحُکْمُ إِلاَّ لِلَّه. حکومت مخصوص خداست. «یوسف:۴۰»
همه چیز برای اوست. میفرماید: اگر در اینها که گفته میشود، شک داشته باشی، مشرک میشوی و اگر مشرک شوی، ایمانت باطل میشود. مشرک شدی، در تاریکی میروی. میفرماید:
* إِنَّ الشِّرْکَ لَظُلْمٌ عَظیمٌ: بالاترین ظلم، شرک است. اساسی ترین سرمایة انسان، ایمان است. «لقمان: ۱۳»
چیزی جز اراده خداوند در این عالم تأثیر ندارد. خداوند اراده کرده است که تمام کارها توسّط علل و اسباب انجام شود؛ یعنی اگر کسی بخواهد گندم بکارد، باید زمین و بذر و تمام شرایط مهیّا باشد تا بتواند گندم برداشت کند. مثلاً میخواهد خانواده تشکیل دهد. شرایط خانواده، مسایل اخلاقی و...، همه باید مناسب باشد. خداوند میفرماید: تمام اینها را رعایت کنید تا آن بچّه ای که به دنیا میآید، زمینه کمال را داشته باشد. حضرت علی علیه السلام برای انتخاب امّ البنین شرایطی را قید میکنند و این چنین است که فرزندشان قمر بنی‌‌‌‌هاشم میشود.
اینها علل و اسباب است که انسان ها محکوم به آن هستند؛ خداوند اراده کرده است که انسان برای رسیدن به هر چیزی، از اسباب و علل استفاده کند. البته گاهی خداوند اعمالی را از راهی غیر از اسباب و علل عادی انجام داده است مثلاً خدا وقتی میخواهد به حضرت مریم علیها السّلام فرزندی بدهد، بدون شوهر به او فرزند می‌دهد. وقتی حضرت ابراهیم علیه السلام را در آتش میاندازد، آتش سرد و سلامت میشود. وقتی قوم حضرت صالح علیه السلام درخواست میکنند که از کوه شتر بیرون بیاید، شتر بیرون میآید؛ میگویند این شتر باید بزاید، میزاید. میگویند باید شیر بدهد، شیر می‌دهد. همه اینها انجام میشد. چون اگر سحر باشد، دیگر گرسنگی را برطرف نمی‌کند.
