جبهه اقـــدام

بسم الله الرحمن الرحیم

بخش اوّل: آیاتی در بیان وضعیت گروه‌های مختلف مردم در قیامت

در اینجا به برخی از آیاتی که وضع گناهکاران و کافران و نیز برخی آیاتی که وضع مؤمنان را در قیامت بیان می‌کنند اشاره می‌شود:

یَأَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُواْ رَبَّکُمْ آن زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَیْءٌ عَظِیمٌ؛ اى مردم! از (عذاب) پروردگارتان بترسید، که زلزله رستاخیز امر عظیمى است! (حج:۱)

کافران از همان لحظه مرگ مورد خشم و عذاب خدا قرار می‌گیرند:

وَ لَوْ تَرى‏ إِذْ یَتَوَفَّى الَّذینَ کَفَرُوا الْمَلائِکَةُ یَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَ أَدْبارَهُمْ وَ ذُوقُوا عَذابَ الْحَریق؛ و اگر بنگرى سختى حال کافران را هنگامى که فرشتگان جان آنها را مى‏گیرند و بر روى و پشت آنها مى‏زنند و (مى‏گویند) بچشید طعم عذاب سوزنده را(انفال: ۵۰)

زَعَمَ الَّذینَ کَفَرُوا آن لَنْ یُبْعَثُوا قُلْ بَلى‏ وَ رَبِّی لَتُبْعَثُنَّ ثُمَّ لَتُنَبَّؤُنَّ بِما عَمِلْتُمْ وَ ذلِکَ عَلَى اللَّهِ یَسیر؛ کافران گمان کردند که هرگز (پس از مرگ) برانگیخته نمى‏شوند. بگو: چرا، به خداى من سوگند که البته برانگیخته مى‏شوید و سپس به (نتیجه) اعمال خود آگاهتان گردانند و این کار بر خدا بسیار آسان است. (تغابن:۷)

أُوْلَئکَ الَّذِینَ کَفَرُواْ بِآیَاتِ رَبِّهِمْ وَ لِقَائهِ فَحَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فَلَا نُقِیمُ لَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَزْنًا؛ آن‌ها کسانى هستند که به آیات پروردگارشان و لقاى او کافر شدند به همین جهت، اعمالشان حبط و نابود شد! از این رو روز قیامت، میزانى براى آن‌ها برپا نخواهیم کرد! (کهف:۱۰۵)

 بَلىَ‏ مَن کَسَبَ سَیِّئَةً وَ أَحَاطَتْ بِهِ خَطِیَتُهُ فَأُوْلَئکَ أَصْحَابُ النَّارِهُمْ فِیهَا خَلِدُونَ؛ آرى، کسانى که کسب گناه کنند، و آثار گناه، سراسر وجودشان را بپوشاند، آن‌ها اهل آتشند و جاودانه در آن خواهند بود. (بقره: ۸۱)

وَ نَادَوْاْ یَامَالِکُ لِیَقْضِ عَلَیْنَا رَبُّکَ قَالَ إِنَّکمُ مَّکِثُونَ؛ آن‌ها فریاد می‌کشند: «اى مالک دوزخ! (اى کاش) پروردگارت ما را بمیراند (تا آسوده شویم)!» مى‏‌گوید: «شما در این جا ماندنى هستید!» (زخرف:۷۷)

وَ وُجُوهٌ یَوْمَئذِ بَاسِرَةٌ؛ و در آن روز صورت‌هایى عبوس و درهم کشیده است، (قیامت:۲۴)

ثُمَّ فىِ سِلْسِلَةٍ ذَرْعُهَا سَبْعُونَ ذِرَاعًا فَاسْلُکُوهُ؛ بعد او را به زنجیرى که هفتاد ذراع است ببندید. (حاقه۳۲)

تَلْفَحُ وُجُوهَهُمُ النَّارُ وَ هُمْ فِیهَا کَالِحُونَ؛ شعله ‏هاى سوزان آتش همچون شمشیر به صورت‌هایشان نواخته مى‏ شود و در دوزخ چهره‏‌اى عبوس دارند. (مؤمنون۱۰۴)

إِلَّا أَصْحَابَ الْیَمِینِ؛ مگر «اصحاب یمین» (که نامه اعمالشان را به نشانه ایمان و تقوایشان به دست راستشان مى‏ دهند)! (مدثر:۳۹)

وَ لَا تَرْکَنُواْ إِلىَ الَّذِینَ ظَلَمُواْ فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ وَ مَا لَکُم مِّن دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِیَاءَ ثُمَّ لَا تُنصَرُونَ؛ و بر ظالمان تکیه ننمایید، که موجب مى‏ شود آتش شما را فرا گیرد و در آن حال، هیچ ولىّ و سرپرستى جز خدا نخواهید داشت و یارى نمى‏ شوید! (هود۱۱۳)

وَ قَالُواْ لَوْ کُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا کُنَّا فىِ أَصْحَابِ السَّعِیرِ؛ و می‌گویند: «اگر ما گوش شنوا داشتیم یا تعقّل می‌کردیم، در میان دوزخیان نبودیم!» (ملک۱۰)

أَلْقِیَا فىِ جَهَنَّمَ کُلَّ کَفَّارٍ عَنِیدٍ؛ (خداوند فرمان مى‌‏دهد) هر کافر متکبّر لجوج را در جهنّم افکنید! (ق۲۴)

وَ تَرَى‏ کُلَّ أُمَّةٍ جَاثِیَةً کُلُّ أُمَّةٍ تُدْعَى إِلىَ‏ کِتَابِهَا الْیَوْمَ تُجْزَوْنَ مَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ؛ در آن روز هر امّتى را مى‏بینى (که از شدّت ترس و وحشت) بر زانو نشسته هر امّتى به سوى کتابش خوانده مى‏شود، و (به آن‌ها مى‏ گویند:) امروز جزاى آنچه را انجام مى‏دادید به شما مى‌دهند! (جاثیه: ۲۸)

وَ جی‏ءَ یَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ یَوْمَئِذٍ یَتَذَکَّرُ الْإِنْسانُ وَ أَنَّى لَهُ الذِّکْرى‏؛ یَقُولُ یا لَیْتَنی‏ قَدَّمْتُ لِحَیاتی‏؛ و آن روز جهنم را (پدید) بیاورند، همان روز آدمى متذکّر کار خود گردد، و آن تذکّر چه سود به حال او بخشد؟؛ (با حسرت و ندامت) گوید: اى کاش براى زندگانى ابدى امروزم کار خیرى انجام مى‏دادم (فجر: ۲۳و۲۴).

إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلظَّالِمِینَ نَارًا أَحَاطَ بِهِمْ سُرَادِقُهَا وَ آن یَسْتَغِیثُواْ یُغَاثُواْ بِمَاءٍ کاَلْمُهْلِ یَشْوِى الْوُجُوهَ بِئْسَ الشَّرَابُ وَ سَاءَتْ مُرْتَفَقًا؛ ما براى ستمگران آتشى آماده کردیم که سراپرده ‏اش آنان را از هر سو احاطه کرده است! و اگر تقاضاى آب کنند، آبى براى آنان می‌آورند که همچون فلز گداخته صورت‌ها را بریان مى‏کند! چه بد نوشیدنى، و چه بد محل اجتماعى است! (کهف:۲۹)

*در دقّت حسابرسی از مجرمان نیز در سوره کهف آمده است:

وَ وُضِعَ الْکِتابُ فَتَرَى الْمُجْرِمینَ مُشْفِقینَ مِمَّا فیهِ وَ یَقُولُونَ یا وَیْلَتَنا ما لِهذَا الْکِتابِ لا یُغادِرُ صَغیرَةً وَ لا کَبیرَةً إِلاَّ أَحْصاها وَ وَجَدُوا ما عَمِلُوا حاضِراً وَ لا یَظْلِمُ رَبُّکَ أَحَداً؛ نامه اعمال را پیش مى‏آورند و مى‏بینى که مجرمین چگونه در ترس و هراسند و مى‏گویند: واى بر ما! این چه نام ه‏اى است؟! تمامى گناهان چه کوچک و چه بزرگ از قلم نیفتاده است و آنچه کرده ‏اند در برابرشان حاضر مى‏بینند و پروردگارت به هیچ کس ظلم نخواهد کرد (کهف:۴۹).

*مجرمان با دیدن عذاب خداوند لب به پشیمانی می‌گشایند و می‌گویند:

وَ لَوْ تَرى‏ إِذِ الْمُجْرِمُونَ ناکِسُوا رُؤُسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ رَبَّنا أَبْصَرْنا وَ سَمِعْنا فَارْجِعْنا نَعْمَلْ صالِحاً إِنَّا مُوقِنُونَ؛ و اگر تو حال بدکاران را (در قیامت) ببینى که چگونه در حضور خداى خود سر به زیر و ذلیلند (و با آه و ناله حسرت) گویند: پروردگارا، اینک (عذاب تو را) به چشم دیدیم و (سخن رسولانت را) به گوش گرفتیم، پس ما را (به دنیا) باز گردان تا صالح و نیکوکار شویم که اکنون (وعده تو را) به چشم یقین مشاهده کردیم! (سجده:۱۲)

بخش دوم: آیاتی دربارة احوال مؤمنان در قیامت

مؤمنان از همان زمان نخست بعد از مرگ مورد رحمت و لطف پروردگار قرار می‌گیرند:

الَّذِینَ تَتَوَفَّئهُمُ الْمَلَئکَةُ طَیِّبِینَ یَقُولُونَ سَلَامٌ عَلَیْکُمُ ادْخُلُواْ الْجَنَّةَ بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ؛ همان‌ها که فرشتگان (مرگ) روحشان را می‌گیرند در حالى که پاک و پاکیزه‌اند به آن‌ها مى‏ گویند: «سلام بر شما! وارد بهشت شوید به خاطر اعمالى که انجام مى‏‌دادید!» (نحل:۳۲)

قَالَ اللَّهُ‌هاذَا یَوْمُ یَنفَعُ الصَّادِقِینَ صِدْقُهُمْ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِى مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَدًا رَّضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُواْ عَنْهُ ذَالِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ؛ خداوند مى‏گوید: «امروز، روزى است که راستى راستگویان، به آن‌ها سود می‌بخشد براى آن‌ها باغ‌هایى از بهشت است که نهرها از زیر (درختان) آن می‌گذرد، و تا ابد، جاودانه در آن می‌مانند هم خداوند از آن‌ها خشنود است، و هم آن‌ها از خدا خشنودند این، رستگارى بزرگ است!» (مائده:۱۱۹)

تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ وَ مَن یُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ یُدْخِلْهُ جَنَّتٍ تَجْرِى مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَرُ خَلِدِینَ فِیهَا وَ ذَالِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ؛این‌ها مرزهاى الهى است و هر کس خدا و پیامبرش را اطاعت کند، (و قوانین او را محترم بشمرد، ) خداوند وى را در باغ‌هایى از بهشت وارد مى‌‏کند که همواره، آب از زیر درختان جارى است جاودانه در آن مى‏مانند و این، پیروزى بزرگى است! (نساء:۱۳)

*در اهمیت تقوا برای نجات در قیامت همین یک آیه برای انسانی که اهل توجّه است کافی است که خدا در سوره مریم می‌فرماید:

وَ آن مِنْکُمْ إِلاَّ وارِدُها کانَ عَلى‏ رَبِّکَ حَتْماً مَقْضِیًّا؛ ثُمَّ نُنَجِّی الَّذینَ اتَّقَوْا وَ نَذَرُ الظَّالِمینَ فیها جِثِیًّا؛ و هیچ یک از شما (نوع بشر) باقى نماند جز آنکه به دوزخ وارد شوند این حکم حتمى پروردگار توست. پس از ورود همه در دوزخ، ما افرادى را که خداترس و باتقوا بوده ‏اند نجات خواهیم داد و ستمکاران را فرو گذاریم تا در آن آتش به زانو درافتند. (مریم: ۷۱و ۷۲)

* قیامت برای مؤمنین خیر است زیرا به رحمت خدا وارد می‌شود.

وَ قَالُواْ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِى أَذْهَبَ عَنَّا الْحَزَنَ آن رَبَّنَا لَغَفُورٌ شَکُورٌ؛ آنها مى‏گویند: «حمد (و ستایش) براى خداوندى است که اندوه را از ما برطرف ساخت پروردگار ما آمرزنده و سپاسگزار است! (فاطر۳۴)

جَنَّاتُ عَدْنٍ یَدْخُلُونَهَا وَ مَن صَلَحَ مِنْ ءَابَائِهِمْ وَ أَزْوَاجِهِمْ وَ ذُرِّیَّاتِهِمْ وَ الْمَلَئکَةُ یَدْخُلُونَ عَلَیْهِم مِّن کُلِّ بَابٍ؛ (همان) باغ‌هاى جاویدان بهشتى که وارد آن مى‌‏شوند و همچنین پدران و همسران و فرزندان صالح آن‌ها و فرشتگان از هر درى بر آنان وارد مى‌‏گردند ... (رعد۲۳)

*ورود به رحمت حق نیاز به استقامت در مسیر حق دارد:

إِنَّ الَّذینَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلائِکَةُ أَلاَّ تَخافُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتی‏ کُنْتُمْ تُوعَدُونَ؛ آنان که گفتند: محقّقاً پروردگار ما خداى یکتاست و بر این ایمان پایدار ماندند فرشتگان رحمت بر آنها نازل شوند (و مژده دهند) که دیگر هیچ ترسى (از وقایع آینده) و حزن و اندوهى (از گذشته خود) نداشته باشید و شما را به همان بهشتى که (انبیا) وعده دادند بشارت باد. (فصلّت:۳۰)

*باید از خدا بخواهیم که قلب ما را متوجّه خود کند تا محبّت چیزی مانع از بندگی ما به درگاه خدا نشود زیرا خدا به وضع قلب‌های ما آگاه است: آن یَعْلَمِ اللَّهُ فی‏ قُلُوبِکُم (انفال:۷۰)

وَ مَن یُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُوْلَئکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِم مِّنَ النَّبِیِّنَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَدَاءِ وَ الصَّالِحِینَ وَحَسُنَ أُوْلَئکَ رَفِیقًا؛ و کسى که خدا و پیامبر را اطاعت کند، (در روز رستاخیز، ) همنشین کسانى خواهد بود که خدا، نعمت خود را بر آنان تمام کرده از پیامبران و صدّیقان و شهدا و صالحان و آن‌ها رفیق‌هاى خوبى هستند! (نساء۶۹)

سَابِقُواْ إِلىَ‏ مَغْفِرَةٍ مِّن رَّبِّکُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا کَعَرْضِ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِینَ ءَامَنُواْ بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ ذَالِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتِیهِ مَن یَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ؛ به پیش تازید براى رسیدن به مغفرت پروردگارتان و بهشتى که پهنه آن مانند پهنه آسمان و زمین است و براى کسانى که به خدا و رسولانش ایمان آورده‏‌اند آماده شده است، این فضل خداوند است که به هر کس بخواهد مى‌دهد و خداوند صاحب فضل عظیم است! (حدید:۲۱)

وَ إِذَا رَأَیْتَ ثَمَّ رَأَیْتَ نَعِیمًا وَ مُلْکاً کَبِیرًا؛ و هنگامى که آنجا را ببینى نعمت‌ها و ملک عظیمى را می‌بینى! (انسان: ۲۰)

وَ یَطُوفُ عَلَیْهِمْ غِلْمَانٌ لَّهُمْ کَأَنَّهُمْ لُؤْلُؤٌ مَّکْنُونٌ؛ و پیوسته بر گردشان نوجوانانى براى (خدمت) آنان گردش می‌کنند که همچون مرواریدهاى درون صدفند! (طور:۲۴)

حُورٌ مَّقْصُورَاتٌ فىِ الْخِیَامِ؛ حوریانى که در خیمه‏‌هاى بهشتى مستورند! (الرحمن:۷۲)

وَ هُدُواْ إِلىَ الطَّیِّبِ مِنَ الْقَوْلِ وَ هُدُواْ إِلىَ‏ صِرَاطِ الْحَمِیدِ؛ و بسوى سخنان پاکیزه هدایت می‌شوند، و به راه خداوند شایسته ستایش، راهنمایى می‌گردند. (حج۲۴)

فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَّا أُخْفِىَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعْیُنٍ جَزَاءَ بِمَا کاَنُواْ یَعْمَلُونَ؛ هیچ کس نمى‏‌داند چه پاداش‌هاى مهمّى که مایه روشنى چشم‌هاست براى آن‌ها نهفته شده، این پاداش کارهایى است که انجام می‌دادند! (سجده:۱۷)

وَ أَمَّا مَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوى‏؛ فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِیَ الْمَأْوى‏؛ و هر کس از حضور در پیشگاه عزّ ربوبیت بترسید و از هواى نفس دورى جست.همانا بهشت منزلگاه اوست. (نازعات:۴۰و۴۱)

این‌ها پاداشی است که برای اعمال نیکشان در دنیا به آنان داده می‌شود. مؤمنین در این دنیا سختی‌ها را برای رسیدن به رحمت خدا تحمّل می‌کنند و بنابر این طبق روایات این دنیا مثل زندان است برای مؤمنین: «الدّنیا سِجنُ المؤمن».

بهترین همنشین‌ها، انبیاء و اولیای الهی در بهشت هستند.