درس هایی از اصول عقاید اسلامی ویژه جوانان / امامت / مهدویت
بسم الله الرحمن الرحیم
اعتقاد به وجود مقدس حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف و قیام و تشکیل حکومت جهانی آن حضرت، مخصوص شیعیان و پیروان مکتب اهل بیت علیهم السلام نیست بلکه تمام فرق اسلامی، ظهور مردی از دودمان پیامبر آخرالزمان به نام مهدی علیه السلام که دنیا را پر از عدل و داد می‌کند را، پذیرفته‌اند و روایات آن را در کتب خود، از پیامبر صلی الله و علیه و آله وسلم نقل کرده‌اند، که از روایات قطعی و متواتر است.
نگاهی اجمالی به موضوعات مهم در بحث مهدویت
ابتدا موضوعات مهم در بحث مهدویت را برمی شمریم و سپس به تفصیل به بررسی برخی از این موارد پرداخته میشود:
مسأله ایمان به غیب (بقره/ آیه ۳)
غیب، به معنای آن چیزهایی است که پنهان هستند. وجود خود خدا غیب است بهشت و جهنم و فرشتگان و روح غیب هستند آینده غیب است ایمان به ظهور امام مهدی علیه السلام نیز غیب است که باید به آن ایمان داشت.
موضوع جهانی شدن اسلام از اموری است که پیامبر و اهل بیت و نیز در خود قرآن به آن اشاره شده است و وعده آن داده شده است. مانند آیه ۵ سوره قصص.
قرآن و کلمات معصومین پر است از وعده‌های غیبی که بسیاری از آنان محقق شده است و بنابراین نباید تردید کرد در محقق شدن وعده جهانی شدن اسلام.
فتح مکه، فتح بیت المقدس، ایران و ... جزو پیشگویی‌هایی بودند که پیغمبر صلی الله و علیه و آله فرمودند و همگی انجام شد.
اهل بیت علیهم السلام نیز از آینده بارها خبر دادند و محقق شد. مانند خبر از آینده عایشه و تقابل او با امیرالمؤمنین علیه السلام
اصحاب نیز گاهی از آینده خبر می‌دادند و واقع می‌شد.
مثال دیگر، خبر از آینده زبیر است توسط پیامبر اسلام، که پیشگویی فرموده بودند او در برابر امیرالمؤمنین علیه السلام قرار خواهد گرفت.
مثال دیگر برای پیشگویی‌های قرآن در آیه ۳۱ سوره توبه آمده است آنجا که خدا می‌فرماید می‌خواهند نور حق را خاموش کنند اما ما می‌خواهیم آن نور تجلی پیدا کند. و اسلام بر این اساس است که روز به روز گسترش پیدا می‌کند.
از دیگر وعده‌های قرآن برای جهانی شدن اسلام و غلبه حق میتوان به این آیات اشاره کرد.
«وَ قُلْ جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ آن الْباطِلَ کانَ زَهُوقا» (اسرا:۸۱)
«کَتَبَ اللَّهُ لَأَغْلِبَنَّ أَنَا وَ رُسُلی..» نیکوکاران مالک زمین می‌شوند (مجادله:۲۱)
و همچنین پیامبر در حدیثی می‌فرمایند این دین هر کجا که شب بر آن وارد شده است وارد خواهد شد (یعنی عالمگیر خواهد شد)
مسأله دوم توجه دادن مردم به دعا برای امام عصر علیه السلام است.
مسأله دیگر غیبت امام عصر و حکمت‌های آن است و اینکه بدانیم پایان غیبت فقط به دست خداست. در روایات حکمت‌هایی برای غیبت بیان شده است که از جمله آن میتوان به آماده شدن جهان برای ظهور منجی اشاره کرد.
مطلب دیگر در بحث مهدویت توجه به حضور و وجود امام در زمین است که در روایات به حضور خورشید در پشت ابر تشبیه شده است به این معنا که اگر چه ما خورشید را در پشت ابر نمی‌بینیم اما برکات او به ما می‌رسد.
موضوع دیگر موضوع طول عمر امام عصر علیه السلام است مثال‌های زیادی در قرآن و تاریخ وجود دارد برای انسان‌هایی که طول عمرهای بسیار زیادی داشته‌اند و بنابراین طول عمر امام عصر عج امر عجیبی نمی باشد بعضی از این مثال‌ها به این شرح هستند
حضرت نوح علیه السلام که تنها ۹۵۰ سال طول نبوت ایشان بوده است. حضرت خضر علیه السلام که هنوز زنده هستند. در تورات نیز مثال‌هایی از افراد با طول عمر زیاد بیان شده است که نشان می‌دهد این مطلب امر جدیدی نمی باشد.
مطلب دیگر در مساله طول عمر امام عصرعج توجه به قدرت خدا در زنده نگه داشتن هر کسی است که اراده کند.
از مسائلی که در مسئله مهدویت باید به آن اشاره شود توجه به روایات متعدد پیامبر است که به دوازده‌گانه بودن امامان اشاره فرموده‌اند. و اهل سنت نیز این روایات را نقل کرده‌اند.
بیان مختصری از تاریخ تولد و آغاز غیبت امام عصر علیه السلام
معتمد عباسی امام عسکری علیه السلام را حبس کرده بود در خانه ای در سامرا تا از ولادت امام عصر جلوگیری کند اما موفق نشد و به اراده خدا ایشان به دنیا آمدند و جز برخی از شیعیان و افراد معتمد کسی ایشان را ملاقات نکرده بود تا زمانی که بر بدن پدر بزرگوارشان نماز خواندند (بعد از شهادت امام حسن عسکری) در آن زمان امام عصر عج جعفر را کنار زدند و خود بر بدن مطهر امام حسن عسکری علیه السلام نماز خواندند و با تصرف ولایتی امام کسی موفق به دستگیری ایشان نشد. از سال ۲۶۰ تا ۳۲۹ هجری طول دوران غیبت صغراست که با نیابت چهار نائب خاص همراه بوده است.
دوران نیابت خاصّه با وفات چهارمین نایب خاص امام عصر عج به پایان رسید و چند روز قبل از وفات چهارمین نایت خاص که جناب محمد سَمُری نام داشتند، نامه‌ای از سوی امام عصر علیه السلام به دست ایشان رسید و در آن نامه پایان دوران نیابت خاصّه اعلام شده بود. از آن پس دوران غیبت کبری آغاز شد.
در دوران غیبت کبری، بر اساس روایتی از امام عصر عج الله تعالی فرجه الشریف وظیفه شیعیان مشخّص شده است: «وَ أَمَّا الْحَوَادِثُ الْوَاقِعَةُ فَارْجِعُوا فِیهَا إِلَى رُوَاةِ حَدِیثِنَا فَإِنَّهُمْ حُجَّتِی عَلَیْکُمْ وَ أَنَا حُجَّةُ اللَّهِ عَلَیْهِم[۱]»یعنی وظیفة شیعیان مراجعه به فقیهانی است که بر اساس روش اصولیِ آموزش داده شده توسّطِ اهل بیت، به صدور فتوا و حکم می‌پردازند. البته در روایت دیگری از امام عصر عج شرایط چنین فقهایی نیز بیان شده است:
«فَأَمَّا مَنْ کَانَ مِنَ الْفُقَهَاءِ صَائِناً لِنَفْسِهِ حَافِظاً لِدِینِهِ مُخَالِفاً عَلَى هَوَاهُ مُطِیعاً لِأَمْرِ مَوْلَاهُ فَلِلْعَوَامِّ آن یُقَلِّدُوه[۲]»
«هر کسی از فقیهان که نسبت به نفس خود نگهدارنده و نسبت به دین خود نگبهان و در مقابل هوای نفس خود مخالفت کننده بود و نسبت به مولای خود امام عصر علیه السلام مطیع بود، باید که مردم از او (در امور دین) تقلید کنند.»
اکنون بعد از بیان این فهرست از موضوعات، به بررسی تفصیلی برخی از موضوعات در حوزه مهدویت پرداخته میشود.
اثبات وجود امام عصر در این زمان
اثبات وجود امام معصوم علیه السلام در این عصر، همان است که در هیچ زمانی زمین از وجود حجت معصوم از جانب خدای تعالی خالی نیست زیرا حکیم علی الاطلاق، هرگز انسان‌ها را بدون حجت نمیگذارد و این مفهوم از حدیثی از حضرت امام موسی بن جعفر علیه السلام آمده است و مرحوم علامه مجلسی آن را در کتاب بحارالانوار ذکر نموده:
اِنَّ الله لا یخلی ارضه من حُجّه طَرفَه عَینٍ، اِمّا ظاهرٍ و اِمّا باطنٍ؛
ترجمه: [به این مضمون که] خداوند متعال هیچگاه زمینش را از حجت و امام بر حق، خالی نمیگذارد ولو یک چشم بر هم زدن، خواه آن حجت ظاهر باشد؛ خواه پنهان.
همچنین با توجه به آیه شریفه ۱۱۹ سوره توبه که پیش از این آمد، خداوند متعال فرموده است: با صادقین باشید، و منظور از صادقین، امامان معصوم علیهم السلام هستند و یا با توجّه به این آیه که: «برای هر قومی، هادی قرار دادیم (رعد:۷)» پس باید در هر زمان، امام معصومی باشد تا مردم با آن‌ها باشند و به وسیله آن هدایت شوند.
همچنین روایت «مَن مَاتَ وَ لَم یَعرِف اِمامَ زَمانه مات میتَةَ الجاهِلیه» دلیل بر وجود امام معصوم است و الا وجوب معرفت و شناخت امام زمان در هر عصری، بی معنی است.
در آیات قرآن کریم به مسئله مهدویت و بشارت به ظهور و مصلح جهانی اشاره شده است:
* وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُم وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیَستَخلِفَنَّهُم فِی الأرضِ کَمَا استَخلَفَ الَّذِینَ مِن قَبلِهِم وَلَیُمَکِّنَنَّ لَهُم دِینَهُمُ الَّذِی ارتَضَى لَهُم وَلَیُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعدِ خَوفِهِم أمنًا یَعبُدُونَنِی لَا یُشرِکُونَ بِی شَیئًا؛ خداوند از بین شما بندگان، به کسانی که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند وعده داده است که حتماً آن‌ها را خلیفه روی زمین کند، آن گونه که پشتیبان آن‌ها را خلافت (روی زمین) بخشید و دین و آیینی را که برای آن‌ها پسندیده است، پابرجا و ریشه‌دار سازد و بیم و ترس آن‌ها را به آرامش و امنیت مبدل کند، آنچنان میشود که تنها مرا میپرستید و چیزی را شریک من نخواهند کرد. «نور:۵۵»
خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید:
* یُرِیدُونَ آن یُطفِؤُوا نُورَ اللّهِ بِأفوَاهِهِم وَیَأبَى اللّهُ إِلاَّ آن یُتِمَّ نُورَهُ وَلَو کَرِهَ الکَافِرُونَ؛ کافران می‌خواهند که نور خدا را با دهانشان خاموش کنند و خدا نگذارد تا آنکه نور خود را در منتهای ظهور برساند هر چند کافران مخالف باشند. «توبه:۳۲»
* وَیُرِیدُ اللّهُ آن یُحِقَّ الحَقَّ بِکَلِمَاتِهِ وَیَقطَعَ دَابِرَ الکَافِرِینَ * لِیُحِقَّ الحَقَّ وَیُبطِلَ البَاطِلَ وَلَو کَرِهَ المُجرِمُونَ؛خداوند اراده فرموده که صدق سخنان حق را ثابت گرداند و کافران را از ریشه برکند. تا حق را محقق و پایدار کند و باطل را محو سازد، هر چند بدکاران را خوش نیاید. «انفال:۷و۸»
بطور کلی وعده‌هایی که خداوند متعال در این آیات شریفه، بیان فرموده است «اینکه مؤمنین و نیکوکاران را جایگزین مشرکین کند و آن‌ها را خلیفه روی زمین قرار دهد و خوف به امنیت تبدیل شود و اسلام در همه بلاد روی زمین فراگیر شده و فقط خدا پرستش شود و نور خدا ظهور کند و حق تحقق یافته و باطل، محو و نابود شده و ریشه کافران از بین رود» این وعده حقتعالی هنوز تحقق نیافته و بوقوع نپیوسته است، پس باید زمانی بیاید که این وعده‌های الهی عملی گردد و آن زمان قیام حضرت مهدی آل محمد صلوات الله علیه و آله می‌باشد.
خداوند متعال وجود مقدس حضرت مهدی علیه السلام را که آیینه خداوند است، برای حکومت جهانی و ظهور دین حق ذخیره فرموده است تا بر همه ادیان ظاهر و غلبه پیدا کند، این وعده الهی است که در آینده عملی خواهد شد. انشاالله
علمای شیعه و عده‌ای از علمای اهل تسنن، مسئله ظهور مهدی آل محمد صلی الله و علیه و آله وسلم را در کتب حدیث خود به صراحت نوشته‌اند از جمله:
در سنن ابن ماجه از عبدالله مسعود نقل شده که می‌گوید: روزی نزد پیامبر بودیم که جوانانی از بنی‌هاشم وارد شدند، چون پیامبر آن‌ها را دید، اشک از چشمانش جاری و رنگ رخسارش، دگرگون شد. عرض کردیم حالتی را در سیمای شما می‌بینیم که آن را دوست نداریم. فرمودند: ما خاندانی هستیم که خداوند آخرت را در برابر دنیا، برایمان برگزیده است. به زودی اهل بیت من، به بلا و مصیبت و آوارگی گرفتار شوند تا آنکه قومی از اهل مشرق بیاید در حالی که پرچم‌های سیاه با خود دارند. حق را مطالبه کنند و به آن‌ها داده نشود، آنگاه به نبرد و مبارزه پردازند تا پیروز شوند، پس خواسته آن‌ها را عملی کنند ولی آن‌ها نپذیرفتند. تا آنکه پرچم را بدست مردی از خاندان من بسپارند، او زمین را پر از عدل و داد کند، آنگونه که قبلاً از ظلم و ستم پر شده است، پس هر کس آن زمان را دریابد، باید به نزد ایشان بشتابد.
فهرست اجمالی خصوصیات حضرت مهدی علیه السلام از دیدگاه اهل سنت و شیعه
در کتب عامه و خاصه احادیثی بالاتر از حد تواتر، در رابطه با حضرت مهدی علیه السلام بیان شده که فهرست اجمالی و تعداد آن‌ها عبارت است از:
احادیث راجع به اینکه:
امامان: «۱۲» نفرند (۲۷۱) حدیث)،
عدد ائمه اطهار: به عدد نقباء بین اسرائیلند (۴۰ حدیث)،
امامان «۱۲» نفرند که اولین آن‌ها حضرت علی علیه السلام است (۱۳۳ حدیث)،
امامان: «۱۲» نفرند که اوّلین آن‌ها حضرت علی علیه السلام و آخرین آن‌ها حضرت مهدی عج است (۹۱ حدیث)
امامان: «۱۲» نفرند که «۹» نفر آن‌ها از اولاد امام حسین علیه السلام است (۱۲۱ حدیث)
امامان: «۱۲» نفرند که «۹» نفر از اولاد امام حسین علیه السلام است و نهمین آن‌ها قائم آل محمد صلی الله و علیه و آله می‌باشد (۱۰۷ حدیث)،
امامان از فرزندان حضرت رسولند همراه با ذکر اسامی ائمه اثنی عشر: (۵۰ حدیث)،
حضرت مهدی علیه السلام از عترت رسول خدا است (۳۸۹ حدیث)،
آن حضرت جزء «۹» امامی است که از فرزندان امام حسین علیه السلام می‌باشند (۱۶۰ حدیث)،
آن حضرت از فرزندان علی بن ابیطالب علیه السلام است (۱۴۸ حدیث)،
آن حضرت از اولاد حضرت موسی بن جعفر علیه السلام است (۱۰۱ حدیث)
آن حضرت از اولاد امام رضا علیه السلام است (۹۵ حدیث)،
آن حضرت سومین اولاد امام محمد تقی علیه السلام است (۶۰ حدیث)،
آن حضرت نوه امام علی النقی علیه السلام است (۱۴۶ حدیث)،
آن حضرت فرزند امام حسن عسگری علیه السلام است (۱۴۷ حدیث)،
آن حضرت دوازدهمین امام است (۱۳۶ حدیث)،
ولادت آن حضرت مخفی است (۱۴ حدیث)،
اصل ظهور حضرت مهدی علیه السلام (۱۲۳) حدیث
آن حضرت دشمنان خدا را از بین می‌برد (۱۹۰ حدیث)،
آن حضرت امر خدا را ظاهر می‌سازد و اسلام در تمام زمین گسترش می‌یابد (۴۷ حدیث)،
آن حضرت مردم را به هدایت قران و سنت می‌خواند (۱۵ حدیث)
آن حضرت دو غیبت دارد «صغری و کبری» (۱۰ حدیث)،
غیبت آن حضرت طولانی است (۹۱ حدیث)
غیبت آن حضرت و فوائد این غیبت (۱۴ حدیث)،
طول عمر آن حضرت (۳۱۸ حدیث)،
هنگام ظهور، بیعت هیچکس بر گردن او نیست (۱۰ حدیث)
سیره آن حضرت، سیره امیرالمؤمنین علیه السلام است (۳۰ حدیث)،
درباره زهد آن حضرت (۱۴ حدیث) و علم آن حضرت (۵ حدیث)،
راجع به ظهور و معجزاتی نظیر معجزات انبیاء: به دست آن حضرت (۵ حدیث).
بسیاری از علمای اهل سنت، این احادیث را در کتب خود ذکر نموده‌اند که عده‌ای از آن‌ها عبارتند از:
احمد حنبل در مسند،
ابوداود در صحیح، ابن ماجه در صحیح، سنن بخاری در صحیح، مسلم در صحیح،
حاکم در مستدرک،
ابن ابی‌الحدید در شرح نهج‌البلاغه،
بیهقی، سلیمان بن احمد طبرانی، سمعانی، رویانی، حافظ عبدبالعزیز، ابن قطبی، ابن عساکر، ابو عبدالرحمن نسائی، ابن اثیر، حافظ ابن عبدالبر قرطبی، حافظ ابن مطیق، نمیری، عبدالرئوف المناوی، ابن شیرویه دیلمی، سبط ابن جوزی، ابن صباغ مالکی، حموینی، ابن مغازلی شافعی، موفق ابن احمد خوارزمی طبری.
نکته: اخبار غیبی که حضرت رسول اکرم در رابطه با آینده فرمودند، آن‌ها واقع شده پس آنچه راجع به امام زمان علیه السلام (عج الله تعالی فرجه الشریف) فرموده‌اند نیز واقع خواهد شد.
چند نمونه از اخباری که حضرت رسول اکرم صلی الله و علیه و آله از آینده فرموده‌اند و واقع شده، مثل خبر راجع به فتح مکه، در جنگ احزاب از پیروزی مسلمانان بر ایران و یمن و شام و عراق خبر دادند، خبر فتح خیبر را به دست حضرت امیر علیه السلام دادند، در جنگ بدر محل کشته شدن هر یک از بزرگان قریش را با دست مبارک خود نشان دادند و آنچه فرمودند همان شد، خبر کشته شدن عمار در جنگ صفین و خبر دادند که حضرت زهرا علیها السلام اول کسی است از اهل بیتش که به او ملحق خواهد شد، به عایشه خبر دادند که یکی از زنان من بر شتری سوار خواهد شد که پشم روی آن شتر بسیار باشد و به جنگ وصی من خواهد رفت چون به منزل حوأب برسد سگان بر سر راه او پارس کنند، در مجالس بسیار، امیرالمؤمنین علیه السلام را خبر دادند که ریشش از خون سرش خضاب خواهد شد، همچنین خبر شهادت آقا حضرت امام حسن و امام حسین علیهم السلام و مکان شهادت ایشان و خبر از جنگ های حضرت علی علیه السلام به عنوان ناکثین، قاسطین، مارقین و امر به آن و...
نکته: مسئله ظهور حضرت مهدی علیه السلام آن قدر واضح و از مسلّمات دین اسلام که در طول زمان، مهدی‌های بدلی زیادی درست شدند. یعنی افرادی ادعا می‌کردند که ما همان مهدی موعود هستیم و مردم باید از ما اطاعت کنند و متاسفانه افرادی را هم در اطراف خود جمع می‌کردند، مانند، ابوالخطاب، غلام احمد قادیانی، مهدی سودانی، علی محمد باب و ... البته در جامعة امروز ما هم افرادی ادعای ارتباط با امام زمان داشتند و باب مهدی بودن زیاد است و باید مواظب بود در دام این شیاطین انسی، گرفتار نشد.
نکته: یکی از مسلمات دین اسلام و موضوعات مشترک بین شیعه و سنی این است که تعداد جانشینان پیامبر صلوات الله علیه و آله، دوازده نفرند. لذا یکی ازدلایل نا مشروع بودن حکومت‌هایی که بعد از پیامبر اسلام به اسم جانشین پیامبر بر مردم حکومت کردند، همین است. چون تعداد خلفای راشدین، بنی امیه و بنی عباس، هیچ کدام دوازده عدد نبوده است. این عدد دوازده جزء بر ائمة اثنی عشر، تطبیق نخواهد کرد.
