مهدویت / مقایسه اندیشه منجی موعود در تشیع، اهل سنت و مسیحیت / مقدمه
یکی از نقاط اشتراک پیروان ادیان مختلف به ویژه ادیان ابراهیمی، انتظار برای ظهور منجی موعود است و شاید کمتر آموزه هایی را بتوان پیدا کرد که به اندازه موعودباوری کارکردهای مؤثر و متفاوتی داشته باشد. امید به آینده و آرزوی زندگی کردن در هنگامه ظهور، از ویژگی های مشترک پیروان ادیان مختلف است. این مسئله بخاطر اهمیت و قدرت تأثیری که دارد هم مورد هجوم واقع شده و هم دست مایه انحراف های زیادی در میان ادیان مختلف به ویژه اسلام و مسیحیت شده است.
همواره پایان تاریخ و آینده بشر، از دغدغه های اولیه انسان بوده است. بشر در هر گرایش و آیینی، سعی در پاسخگویی به مسائل آینده خود دارد. اکثر ادیان آینده را روشن، همواره با صلح و صفا و آرامش و امنیت میدانند.
یکی از باورهای دینی که وجه مشترک آموزه های وحیانی و حتی غیروحیانی به شمار میرود، مسألة منجی و موعود آخرالزمانی است. تعدادی از ادیان معتقدند که سرانجام مردی ظهور می‌کند تا با رسالتی الهی انسان‌ها را از تاریکی و ظلم و گمراهی و گناهکاری برهاند و برای زمین و زمینیان، خوشبختی و خیر به ارمغان بیاورد .ادیان ابراهیمی، آیین‌های زرتشتی، هندو و بودایی از وجود منجی با صراحت یا کنایه یاد کرده‌اند. موعود مسیحیان برخلاف منجی یهود، مصداقی مشخص مانند اسلام دارد. موعودی که لقب و نسبش کاملاً مشخص است. در اناجیل بر آمدن ناگهانی او اشاره شده است چنانچه عیسی (علیه السلام) میفرماید: «شما نمیتوانید زمان آمدن مرا بدانید، چرا که این فقط در ید قدرت خداست. هیچ بشری از آن لحظه آگاهی ندارد، حتی فرشتگان، تنها خدا آگاه است»۱
البته مسیحیان طبق دیدگاه های متفاوت، گاهی عیسی (علیه السلام) را منجی پنداشته و بر اساس اندیشة موعود یهودی، او را نجات بخش معرفی می کنند و گاهی مژده رجعت او را در آخرالزمان میدهند و او را داور جهان می خوانند، اما گروهی دیگر بر این عقیده هستند که موعود آنها کسی است که خود عیسی (علیه السلام) نیز نوید آمدنش را داده است و مصداقی غیر از عیسی (علیه السلام) دارد که او را پسر انسان میخوانند و مشخص است که چون او دارای صفات ممتاز و ویژگی های برجسته است، در موقعیتی بالاتر از عیسی (علیه السلام) قرار دارد.
وجود این منجی در معارف و تعالیم ادیان، نویدی است از اینکه سرانجام جهان روی به خوشبختی و آسایش می‌دهد، که این منجی در آیین مسیحیت به فرزند خدا، معروف و در آیین اسلام به فرزند انسان معروف است؛ این در حالی است که منجی به مبارزه با ظلم و ستم می‌پردازد و به تمام ستم‌دیدگان دنیا لباس آزادی می‌پوشاند.
بنابراین در دین یهود، «ماشیَح» را موعود میدانند. در دین مسیحیت، عیسی مسیح (علیه السلام) و بعضاً فارقلیط را موعود میدانند. در دین زرتشت، «سوشیانس» را موعود میدانند. در دین بودایی، «میتریا» را موعود میدانند.
موعود در همه فرقه های اسلام، "مهدی" (علیه السلام) است و در اینکه مهدی (علیه السلام) کیست اختلاف نیست، همه شیعیان معتقدند مهدی (علیه السلام) پسر امام حسن عسکری (علیه السلام)، امام دوازدهم و امام زمان و از نسل پیامبرخاتم (صلوات الله علیه و آله و سلم) است.
پیامبرگرامی اسلام (صلی‌الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
«اَلمهدی (علیه السلام) یکسِرُ الصلیبَ وَ عِندَهُ عیسی (علیه‌السلام).
حضرت مهدی (علیه السلام) پس از ظهور، در حالی که حضرت عیسی (علیه السلام) در محضر اوست صلیب (مسیحیان) را در هم می‌شکند»۲
منجی در تشیع و اهل سنت
در اسلام نگاه به منجی در نزد تشیع با نگاه اهل سنت کاملاً متفاوت است. بیشتر علمای قدیم و جدید اهل سنت، مهدی موعود (علیه السلام) را فردی میدانند که معتقدند روزی خواهد آمد و «مهدی» مورد نظر آنها با آن "مهدی" که شیعه به آن اعتقاد دارد مطابق است. اما چون مهدویت در نگاه اهل سنت یکی از فروعات فقهی است و از مسائل اصولی نیست لذا "مهدی" (علیه السلام) در نزد آنها جایگاهی که نزد شیعیان دارد را ندارد.
تفاوت دیگر این است که در نگاه اهل سنت «مهدی» (علیه السلام) فردی است که صرفاً کارکرد سیاسی_اجتماعی پر رنگی خواهد داشت که هر وقت ظلم و فساد گسترش پیدا کند او ظهور خواهد کرد و عدالت را به پا خواهد داشت. اما از نظر شیعه ظهور مهدی موعود (علیه السلام) کارکرد اعتقادی زیادی دارد و باعث تحول مادی و معنوی زیادی در جامعه خواهد شد. تشیع دوازده امامی از احادیث و روایت و آموزه های معصومین استفاده کرده و حضرت مهدی (عج) را موعود تمام امت ها میداند و معتقد است که با ظهور ایشان علاوه بر اینکه مردمان آن زمان بهره خواهند برد برخی از نیکان و صالحان و نیز بدترین و گناهکار ترین انسان ها به دنیا باز خواهند گشت تا انسان های شایسته از برپایی عدل و قسط شادمان و خوشحال شوند و تبهکاران از آن آزرده خاطر (و تنبیه و مجازات) شوند.
تفاوت علائم ظهور در اسلام (اهل تسنن و تشیع) و مسیحیت
برای ظهور مهدی موعود (عج) در منابع روایی و تاریخی اهل تسنن و تشیع به حوادث و علائمی اشاره شده که باهم یکسان است و عبارتند از:
۱- برپایی دولت اسلامی
۲- برپایی دولت مخالف (آیین ها و فرقه های مخالف با دین مسیحیت)
۳- اقتدای عیسی مسیح (علیه السلام) به آن حضرت
۴- اصلاح امر فرج در یک شب
در مسیحیت نیز، برخی از حوادث پیش از بازگشت عیسی (علیه السلام) و بعد از بازگشت او پیشگویی شده است که به برخی اشاره میکنیم:
انتشار انجیل؛ در سراسر عالم، همه امتها را برای پیوستن به کلیسای جهانی مسیحی دعوت خواهند کرد.
همه یهودیان به دیانت مسیحی باز خواهند گشت.
در کلیساهای مسیحی ارتداد بزرگی به وجود خواهد آمد و ضد مسیح زیادی ظهور خواهد کرد.
شکوه و عظمت کلیساها زیاد خواهد شد.
انتظار عیسی مسیح (علیه السلام) را به مسخره خواهند گرفت
وقوع جنگ های زیادی که عیسی (علیه السلام) از آن خبر داده است.۳
ظهور مسیح های دروغین که عیسی مسیح (علیه السلام) درباره آن هشدار داده است.
ادامه دارد...
زینب خاکسار، کارشناس ارشد ادیان و عرفان
۱- (انجیل متی/ ۳۶: ۲۴).
۲- (اثباة‌الهداة، ج ٣، ص ٦٥٠).
۳- (انجیل متی، ۶:۲۴)
منبع:
ک‍اظم‍ی‌راد، رض‍ا، موعود ب‍اوری و ن‍ودی‍ن‍ی: مقایسه ن‍ق‍ش موعودباوری در پ‍ی‍دای‍ش فرقه ها در اسلام و مسیحیت در دو ق‍رن اخ‍ی‍ر، تهران: نشر ادیان، ۱۳۹۴.
